Ο μακεδονικός αγώνας είναι ένας μεγάλος ιστορικός σταθμός που συνδέει τα δύο κορυφαία ιστορικά γεγονότα του νεότερου ελληνισμού, την εθνεγερσία του 1821 και την εθνική εποποιΐα του 1912-13. Χωρίς αμφιβολία οι μακεδονομάχοι είναι οι συνεχιστές του έργου των αγωνιστών του ’21. Αν οι ήρωες της εξέγερσης του ’21 ανέστησαν το ελληνικό κράτος, οι μακεδονομάχοι με τους ηρωισμούς και την αυτοθυσία τους ανανέωσαν και συμπλήρωσαν το έργο εκείνων. Με τον ενθουσιασμό και την πίστη τους κατόρθωσαν να ξυπνήσουν τις κοιμισμένες δυνάμεις του έθνους, να τις εμπνεύσουν και να τις οδηγήσουν στο ανεπανάληπτο έπος των βαλκανικών πολέμων. Τα λαμπρά επιτεύγματα της εθνικής εποποιΐας του 1912-13 δε θα μπορούσαν να επιτευχθούν, αν δεν είχε προηγηθεί ο ένδοξος μακεδονικός αγώνας.
Η μεγαλουργία του έθνους, μετά τον άτυχο πόλεμο του 1897, οφείλεται πράγματι στο έργο των μακεδονομάχων. Αυτοί είναι που ξανάδωσαν ένα χρώμα παλικαριάς στο νεοελληνικό ήθος και ξανασύνδεσαν το έθνος μας με τις ωραιότερες παραδόσεις της ελληνικής λεβεντιάς. Αυτοί δημιούργησαν την αναγκαία ομοθυμία και ομοψυχία σε μια περίοδο που η εμπιστοσύνη των Ελλήνων είχε κλονισθεί επικίνδυνα από τις κομματικές διαιρέσεις που κατέτρωγαν τα σπλάχνα του έθνους. Αυτοί διέσωσαν την ελληνική συνείδηση στη Μακεδονία και προετοίμασαν το έθνος για το μεγάλο άλμα της εκπλήρωσης των ονείρων του ελληνισμού. Η προσφορά τους στην όλη προπαρασκευή και προετοιμασία της θριαμβευτικής εξόρμησης του 1912-13 αναμφίβολα ήταν μεγάλη, αφού η δρακογενιά εκείνη κατόρθωσε να οδηγήσει ένα έθνος ταπεινωμένο, ύστερα από την ήττα του 1897, στις ανεπανάληπτες νίκες των βαλκανικών πολέμων, στις φλόγες που αναβαπτίσθηκε ο ελληνισμός για να ξανάβρει τον εαυτό του, ν’ αγωνισθεί για τα ιδανικά του. Με την ευψυχία και την αυτοθυσία τους πέτυχαν ν’ αλλάξουν το ιστορικό σκηνικό και ν’ ανοίξουν το δρόμο για την πραγμάτωση του οράματος της μεγάλης ιδέας.
Για το μακεδονικό αγώνα στην Καβάλα, Δράμα και Θάσο δεν έγινε καμιά μέχρι σήμερα συστηματική και ολοκληρωμένη έρευνα. Έχουν γραφεί, βέβαια, αρκετά άρθρα, αλλά τα άρθρα αυτά είτε στηρίζονται στις αναμνήσεις κάποιων που έλαβαν μέρος στο μακεδονικό αγώνα για την παρουσίαση της δράσης τους και είναι βιογραφικά, είτε περιορίζονται σε μια καταγραφή όσων έζησαν ή άκουσαν ορισμένοι συνεργάτες του Εθνικού Κέντρου Καβάλας. Τα περισσότερα είναι σύντομα δημοσιογραφικά άρθρα που παρουσιάζονται μέσα από τις στήλες τοπικών εφημερίδων ή περιοδικών. Οι αρθρογράφοι δε βασανίζουν το υλικό που παραθέτουν, γι’ αυτό και υπάρχουν αρκετές χρονικές και ιστορικές ανακρίβειες, επειδή η καταγραφή των αφηγήσεων των αγωνιστών αυτών γίνεται σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο, όταν και η μνήμη τους είχε εξασθενήσει και τα γεγονότα παρουσιάζονται από τη σκοπιά της προσωπικής προβολής των. Τα λανθασμένα αυτά ιστορικά στοιχεία μερικές φορές μάλιστα επαναλαμβάνονται άκριτα και από νεότερους, διαιωνίζοντας έτσι τις ανακρίβειες των προγενεστέρων τους. Γενικά χρειάζεται μεγάλη προσοχή, όταν χρησιμοποιούνται τα δημοσιογραφικά αυτά άρθρα, γιατί λείπουν απ’ αυτά η βιβλιογραφική ενημερότητα, η κριτική αξιολόγηση των γεγονότων και προπάντων η τεκμηριωμένη επεξεργασία της ιστορικής ύλης.
