Το Ημερολόγιο του Εύζωνα – Πολεμικό Αρχείο 1919-1921

Τον Οκτώβριο του 1917 ξέσπασε στη Ρωσία η μπολσεβικική επανάσταση. Oι χώρες της ΑΝΤΑΝΤ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, έστειλαν δυνάμεις προς βοήθεια του τσαρικού καθεστώτος. Στις αρχές του 1919 δύο ελληνικές μεραρχίες (η ΙΙα Αθηνών και η ΧΙΙΙη Στερεάς Ελλάδας) αναχώρησαν από το λιμάνι των Ελευθερών Καβάλας για τη Μεσημβρινή Ρωσία. Η αποστολή απέτυχε και μετά από άνισο αγώνα με τους μπολσεβίκους οι ελληνικές δυνάμεις υποχώρησαν στη Ρουμανία. Τον Ιούνιο του 1919 μεταφέρθηκαν στη Σμύρνη, όπου ένα μήνα πριν αποβιβάστηκε η 1η Μεραρχία Θεσσαλίας. Άρχισε έτσι η μικρασιατική εκστρατεία με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα για τον ελληνισμό.
Στο Ημερολόγιο περιγράφονται τα βιώματα του Χρήστου Δ. Αλεξόπουλου από τη συμμετοχή του στις δύο αυτές εκστρατείες.

Το αληθινό πρόσωπο του πολέμου μέσα από το ημερολόγιο.

Η ειλικρινής περιγραφή των γεγονότων στις σελίδες του ημερολογίου φανερώνουν το αληθινό πρόσωπο του πολέμου. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι οι ταλαιπωρίες, κακουχίες και η πείνα. Συνέπεια αυτών είναι η έντονη καλλιέργεια του ενστίκτου επιβίωσης των στρατιωτών. Στα πλαίσια αυτά επινοούνται διάφορα τεχνάσματα προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι αντίξοες και σκληρές συνθήκες του πολέμου. Στο ημερολόγιο αναφέρονται πράξεις οικονομικής εκμετάλλευσης των στρατιωτών, κακουχιών και αγωνιώδης αναζήτηση τροφής, εξαιτίας της αφόρητης πείνας. Ο τίτλος του άλλωστε “Τα βάσανα της Ροσίας” είναι χαρακτηριστικός. Οι στρατιώτες αρκετές φορές εμφανίζονται να αγανακτούν κατά του συνεχιζόμενου πολέμου. Δεν μπορούν όμως να αλλάξουν τη ροή των γεγονότων.
Στην Ουκρανία, σύμφωνα με μαρτυρίες και άλλων στρατιωτών, ο χειρότερος εχθρός ήταν η πείνα λόγω έλλειψης ανεφοδιασμού. Γι’ αυτό στην Παβλίνκα και Κουμπάνκα αναφέρονται περιπτώσεις λεηλασιών, ειδικά των μαγαζιών.